Logopedie oefeningen voor de tongspier

Slissen afleren en uitspraak verbeteren met logopedie

Eind 2010 heb ik logopedie gevolgd om van slissen af te komen. Echte praktijkervaringen en een indicatie van de haalbaarheid, benodigde inspanning en doorlooptijd kon ik niet vinden op internet. Een logopedist geeft in het begin van het traject ook geen indicatie over de verwachtte doorlooptijd. Met dit artikel wil ik mensen die logopedie overwegen inzicht geven in de mogelijke doorlooptijd en het verloop van de sessies. En ook mensen die opmerken dat andere mensen logopedie kunnen gebruiken aanmoedigen dat ter sprake te brengen.

Om direct maar met de tijdsinspanning en doorlooptijd te beginnen… De eerste maanden heb ik dagelijks een half uur tot een uur per dag in de oefeningen geïnvesteerd. Elf sessies en zes maanden later gaf mijn logopediste aan dat ik voldoende vooruitgang had geboekt om zelf verder te gaan. Het half jaar daarna heb ik regelmatig de lijsten er nog bij gepakt om te oefenen.

Let wel: Het benodigde aantal sessies logopedie hangt sterk af van de aandachtspunten die van toepassing zijn en van je persoonlijke inzet – dagelijks oefenen zorgt voor vooruitgang. Zo hebben we dat ook gezien in de film over de stotterende koning “The King’s Speech“.

Van onbewust onbekwaam naar onbewust bekwaam

Het aanleren van vaardigheden verloopt volgens een vast proces van vier fasen:

  1. Onbewust – Onbekwaam
  2. Bewust – Onbekwaam
  3. Bewust – Bekwaam
  4. Onbewust – Bekwaam

Onbewust onbekwaam

In het eerste stadium van aanleren van een vaardigheid ben je je niet bewust dat je iets niet kunt. Zo was ik me niet bewust van het slissen. Je hebt dan feedback nodig of je moet zelf ergens tegenaan lopen.

Net in dienst bij mijn nieuwe werkgever maakte ik kennis met collega Benno Richters die geen blad voor de mond neemt en directe, constructieve feedback geeft. Blijkbaar zat mijn pak te ruim en Benno merkte op: “Is dat pak van je opa?”. Op mijn vraag een week later of het vermaakte pak zo beter was en of hij nog meer feedback had maakte hij mij met de opmerking “Ja hoor, je slist” bewust onbekwaam. Daar heb ik niet binnen een week actie op ondernomen :)

Bewust onbekwaam

Omdat spreken zo automatisch gaat en logopedie zwaar klinkt heb ik er jaren niets mee gedaan. Het viel mij inmiddels natuurlijk extra op. Op een gegeven moment ging ik wat meer presenteren en vond ik het tijd om bij de huisarts te informeren naar de mogelijkheden. Met de verwijsbrief van de huisarts heb ik een logopedist in de buurt gezocht.

Mevrouw Westerman constateerde in de eerste sessie meer aandachtspunten. Uiteindelijk hebben we naast het slissen gewerkt aan specifieke klanken, letters zoals de letter ‘r’ en het daadwerkelijk uitspreken van alle letters van een woord.

Bewust bekwaam

Het benodigde aantal sessies hangt natuurlijk sterk af van de aandachtspunten maar ook van de inzet. In het begin heb ik dagelijks een half uur tot een uur per dag geïnvesteerd. Elf sessies en zes maanden later gaf mevrouw Westerman aan dat ik voldoende vooruitgang had geboekt om zelf verder te gaan.

Onbewust bekwaam

Of ik ooit helemaal onbewust bekwaam zal worden vind ik lastig om in te schatten. Soms focus ik kort voordat ik spreek om de uitspraak goed te doen. Ik merk wel dat mensen mij minder vaak vragen te herhalen wat ik zojuist zei.

Tot 2011 werden kinderen in een van de eerste groepen op de basisschool gratis door een logopedist onderzocht, mits de ouders daar schriftelijk toestemming toe gaven. Helaas is deze preventieve screening wegens bezuinigingen vervallen al kan de leerkracht nog wel een indicatie afgeven om een logopedisch onderzoek te starten. Breng het eens ter sprake op een ouderavond!

Opbouw sessies logopedie tegen slissen

De sessies logopedie duurden een half uur tot drie kwartier. De inhoud van de sessies worden individueel afgestemd op de aandachtspunten. Een logopedist heeft kastenvol oefeningen en ondersteund materiaal.

In mijn geval begonnen de trainingen met oefeningen om je tong, een grote spier, sterker te maken. Bij de oefeningen moet je je tong op verschillende manieren uitsteken, bijvoorbeeld tot een puntje (zie onderstaande schets die ik mee naar huis kreeg om te oefenen).

Logopedie oefeningen voor de tongspier

Ook het goed uitspreken van de letter ‘t’ was een eerste oefening. Daarbij neem je het stukje gehemelte achter je voortanden als uitgangspunt voor het puntje van je tong. De positie van de tong is heel belangrijk, bij mij kwam deze vaak tussen mijn tanden door, dus als feedback gebruik je een make-up spiegel.

Make-up spiegel

Vervolgens kwam de letter ‘s’ aan bod, beginnend vanuit de ‘t’ met heel scherp en heel vaak “tsst” oefenen. En de ‘a’ klank die duidelijker klinkt met een wijde keel (die stand van mond en tong bereik je met een gaap).

Daarna volgden voor alle aandachtspunten rijtjes met woorden. Zo train je eerst letters, woorden, lettergrepen en korte stukjes tekst zoals “Een sissende slang sloop stiekem en zachtjes tussen de bloesemende struiken van Artis. […]” en tongbrekers als “De postkoetspoetsende koetsier poetste de postkoets met een postkoetspoetsdoekje”.

Tongbrekers: 48 lekkerbekkende struikel- en stuiterzinnen

Tongbrekers: 48 lekkerbekkende struikel- en stuiterzinnen om je uitspraakvaardigheden te verbeteren en je concentratie te trainen. Pak een kaartje, lees de tekst en zeg hem dan hardop 3x snel achter elkaar zonder te struikelen. Wie verovert de meeste punten?

Naast de ‘s’ behoefde ook de ‘z’ aandacht – deze spreek je hetzelfde uit alleen is de ‘z’ stemhebbend. De ‘z’ spreek je echter niet altijd uit als een ‘z’, denk aan ‘zestien’ vs ‘Hij is zestien’ (door de aansluitende letter uit ‘t kofschip spreek je de ‘z’ als ‘s’ uit). En soms een beetje als ‘z’, zoals bij ‘huisdeur’.

De letter ‘r’ was bij mij opmerkelijk snel losgemaakt door een tijdje met water ‘rrrrrrr’ te oefenen en vervolgens zonder water.

Na de korte teksten volgden, om voor te lezen, de langere kinderversjes zoals “Slordige Saartje”, “Stoffeltje Steven”, “Flopje wou een nieuw hansopje” en “Hendrik Haan“. Hierbij kun je jezelf t.b.v. feedback opnemen. Leuke tip: “De letters in een woord staan er niet voor niets, spreek ze allemaal uit!”

Tenslotte volgt het oefenen in korte spontane gesprekken waarbij je hoort dat je je kaken losser moet bewegen. Hier hielp de laatste articulatie oefening die ik mee kreeg: een rijtje woorden eerst met een kurk (van een wijnfles) in je mond uitspreken en dan zonder.

Kurk

De marges voor vergoedingen aan logopedisten wordt steeds kleiner waardoor zij met minder behandelingen hetzelfde resultaat moeten bereiken. Apps kunnen een ondersteunende rol spelen in het versnellen van aangeleerde oefeningen. De Startpagina Logopedie verzamelt behandelapps en praktijken die actief gebruik maken van apps.

Het belang van feedback

Tijdens de oefeningen krijg je diverse feedback methoden. Zo markeer je de de juiste plek voor je tong achter je voortanden met een wattenstaafje waarna je deze plek een tijdje voelt. Je ziet jezelf in het spiegeltje. Je hoort opnames van jezelf terug.

Van andere mensen krijg je nauwelijks feedback. Alleen vriend Sjoerd Huisman vond het wel grappig mij op te nemen toen het woord “faalhaas” in de mode was :) Mensen die ik tot nu toe vertelde over logopedie vonden de opmerking van collega Benno niet gepast en overdreven terwijl ik zelf overtuigd ben van het nut van de training.

Feedback geven is blijkbaar lastig. Als ontvanger kun je aangeven er open voor te staan en daardoor mensen over de brug helpen. Presentaties en rollenspellen bieden hier bij uitstek de gelegenheid voor. Als ontvanger grijp je iedere kans aan om feedback te krijgen om daar eventueel wat mee te doen, toch? ;)

Geef een reactie

Je reactie verschijnt pas na goedkeuring. Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.